جمهوری اسلامی ایران که فارس نیز نامیده می شود کشوری در غرب آسیا است. ایران با هفت کشور عراق، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، ترکیه، ارمنستان و آذربایجان مرز مشترک دارد. همچنین با دریای خزر، خلیج فارس و خلیج عمان هم مرز است. ایران (با تلفظ ee-RAHN) که قبلاً به نام پارس شناخته می شد، در چهارراه آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و کشورهای عربی خاورمیانه قرار دارد.
شکل حکومت: جمهوری اسلامی
پایتخت: تهران
جمعیت: 83,024,745
زبان رسمی: فارسی
پول: ریال
مساحت: 636372 مایل مربع (1648105 کیلومتر مربع)
رشتهکوههای اصلی: البرز، زاگرس
رودهای اصلی: کارون، کرخه، زاینده رود
ایران (با تلفظ ee-RAHN) که قبلاً به نام پارس شناخته می شد، در چهارراه آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و کشورهای عربی خاورمیانه قرار دارد. این موقعیت استراتژیک و دسترسی آن به خلیج فارس در جنوب، ایران را به کشوری مهم در طول تاریخ تبدیل کرده است.
بخش اعظم ایران به دلیل منظره ای زیبا اما اغلب تنها با دنیای بیرون قطع شده است. کوه های مرتفع و ناهموار سدی با همسایگان ایران در غرب ایجاد می کند و منطقه شرقی را کویری بایر و نمکی پوشانده است. در شمال ایران، نوار باریک و حاصلخیز با دریای خزر و در جنوب، مناطق پست حاشیه خلیج فارس و خلیج عمان است. بیشتر مردم ایران در لبههای فلات مرتفعی زندگی میکنند که از وسط کشور میگذرد.
چندی پیش، ایران خانه بسیاری از شیرها ، ببرها و گربههای بزرگ دیگر بود. متأسفانه بخاطر شکارچیان غیر قانونی اکنون بسیار نادر هستند و برخی از گونه ها منقرض شده اند. تنها تعداد انگشت شماری یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی باقی مانده است.
ایران دارای چندین ذخیرهگاه و پارک است که حیات وحش در آنها رشد میکند. یکی از آنها که پارک ملی کویر نام دارد، در منطقه شمال مرکزی واقع شده است و به دلیل اینکه گیاهان و جانوران آن شبیه آفریقا هستند به «آفریقای کوچک» معروف است. این پارک محل زندگی تنها یوزپلنگ های ایران است.
کوه های ایران در شمال و غرب دارای جنگل های انبوهی است که زیستگاه خرس قهوه ای ، بز وحشی، گرگ و پلنگ است. فلات مرکزی این کشور محل زندگی آهو، غزال، کفتار و شغال و سایر حیوانات است.
ایران دارای سابقه ای طولانی در دانش پژوهی است که فرهنگ غنی هنر، ادبیات، شعر، موسیقی، آشپزی و معماری را ایجاد کرده است. متفکران ایرانی باستان متون تأثیرگذاری در فلسفه و پزشکی نوشتند و این یک ریاضیدان ایرانی بود که جبر را اختراع کرد. دانشگاه های ایران از معتبرترین دانشگاه های خاورمیانه هستند.
به دلیل ویژگی های خاص و منحصر به فرد خود در سراسر جهان شناخته شده است. آراستگی و انتزاع را می توان از ویژگی های کلی نقاشی ایرانی دانست.
قدمت هنر نقاشی در ایران به زمان غارنشینان برمی گردد. نقاشیهای باقیمانده از دوران باستان ایران به دلیل تمرکز بر پیکر انسان (عمدتاً مرد و اغلب سلطنتی) و همچنین پیکرههای حیوانات قابل توجه است.
دوره های نقاشی ایران را می توان به سه دوره متمایز اما پیوسته تقسیم کرد:
دوران تداوم سنت های باستانی (از قرن اول قبل از میلاد تا قرن سیزدهم قبل از میلاد) که به دوران اشکانیان و ساسانیان باز می گردد. این نقاشی ها بر اساس آرایه های گیاهی و هندسی ساخته شده اند.
دوران شکوفایی نقاشی مینیاتور یا سنتی ایرانی، (از اواخر قرن سیزدهم تا اواخر قرن هفدهم پیش از میلاد). نقاشان این عصر بیشتر اشعار معروف فارسی را زیر نظر شاهان مصور می کردند.
دوران رشد البروج (از اواخر قرن هفدهم تا اواخر قرن نوزدهم). در این دوره نقاشی های سنتی ایران با اقتباس از طبیعت گرایی اروپایی شکل های جدیدی به خود گرفت.
هنر نقاشی مینیاتور در ایران از قرن سیزدهم تا شانزدهم میلادی شکوفا شد و تا امروز ادامه دارد. در اصل، مینیاتورهای ایرانی به عنوان تصویر کتاب برای نسخه های خطی تذهیب شده فارسی سفارش داده می شد. برخی از مینیاتورهای ایرانی تا یک سال طول می کشد.
محتوا و فرم از عناصر اساسی نقاشی های مینیاتور ایرانی است. مضامین مینیاتورهای ایرانی بیشتر مربوط به اساطیر، شعر و آیین ایرانی است. بسیاری از این نقاشی ها بسیار کوچک هستند، اما دارای صحنه های غنی و پیچیده ای هستند که می تواند ساعت ها بیننده را به خود مشغول کند.
در مینیاتور ایرانی اغلب نقشهای گونهای به تصویر کشیده شده است. چهرههای مهمتر ممکن است تا حدودی بزرگتر از اطرافیانشان باشند، و صحنههای جنگ میتوانند در واقع بسیار شلوغ باشند. توجه زیادی به پسزمینه، چه منظره و چه ساختمانها میشود و جزئیاتی مانند گیاهان، حیوانات، پارچههای چادر، آویزها یا فرشها و نقشهای کاشی، از جذابیتهای بزرگ فرم هستند. این نقاشی های ظریف و سرسبز معمولاً از نظر بصری خیره کننده با سطحی از جزئیات هستند که تنها با دست بسیار ماهر یک هنرمند و یک قلم مو بسیار کوچک قابل دستیابی است.
رنگآمیزی روشن و خالص مینیاتورهای ایرانی یکی از بارزترین ویژگیهای آن است. به طور معمول، تمام رنگدانه های مورد استفاده از مواد معدنی هستند که اگر در شرایط مناسب نگهداری شوند، رنگ روشن خود را به خوبی حفظ می کنند.
آقا رضا رضا عباسی مشهورترین مینیاتوریست، نقاش و خوشنویس ایرانی در دوره صفویه بود. در دوران تیمور، استادان برجسته ای مانند کمال الدین بهزاد، رنگ تازه ای به نقاشی ایرانی بخشیدند. روزنامه های فرانسوی مطالب زیادی در تمجید از این هنرمند ایرانی منتشر کردند. در میان هنرمندان معاصر، محمود فرشچیان استاد برجسته نقاشی و مینیاتور جهان است.
بیش از 2500 سال است که به عنوان مصالح ساختمانی در ایران استفاده می شود. در ابتدا ممکن است به عنوان رنگ آمیزی بر روی دیوارهای آجری گلی برای محافظت از آنها در برابر آب و هوا استفاده می شد، اما به زودی برای جلوه های تزئینی خود مورد بهره برداری قرار گرفت، زیرا زمینه ای را برای تزئینات کاربردی فراهم می کند. یک وسیله تزئینی ارزان و منعطف، تقریباً می توان آن را به هر نوع مصالح ساختمانی که برای سطوح بیرونی و داخلی استفاده می شود محکم کرد و می توان آن را به روش های مختلف قالب گیری، حک شده و رنگ آمیزی کرد. همچنین از گچ برای پنجرهها و بالکنها و ساخت طاقهای مقرنس (استلاکتیت) استفاده میشد. این ماده حقیر در دستان صنعتگران ایرانی به ارتفاعات بینظیری از خلاقیت هنری رسید.
گچ که در اوایل دوره نوسنگی شناخته می شد، در زمان هخامنشیان رایج شد. کاخهای هخامنشی در تخت جمشید دارای دیوارهای آجری با پوشش نسبتاً ضخیم گچ بود که اغلب با رنگهای خاکی رنگآمیزی میشد و ستونهای تالار خزانه دارای پوشش گچی بود. استفاده زیاد از گچ از ویژگی بارز معماری ساسانی بود، زمانی که ستونها روکش میکردند و دیوارها را با گچ پوشانده میشد که در انواع مختلفی از نقوش هندسی، گلها و مجسمهها حک میشد و قالبگیری میشد، مانند کاخهای تپه حصار (تپه حصار) در جنوب شرقی دامغان. . این سنت گچ بری دقیق روی دیوارها و ستون ها تا دوران اسلامی ادامه داشت.
خاتم کاری یکی از هنرهای خیمه دوزی ایرانی است که در آن رویه اشیاء چوبی یا فلزی را با قطعات چوب، استخوان و برش فلز در اشکال و طرح های مختلف تزیین می کنند.
مواد مورد استفاده در این کاردستی می تواند طلا، نقره، برنج، آلومینیوم و سیم تابیده باشد. انواع منبت و کیفیت آنها با اندازه و طرح های هندسی شناخته می شوند. قطعات کوچکتر باعث ارزش بالاتر اثر هنری می شود.
حدود 400 سال پیش هنر خاتم در نقاط مختلف ایران گسترش یافت. قدیمیترین نمونههای صنایع دستی خاتم مربوط به دوران صفویه است. در این عصر علاوه بر شهر اصفهان، هنر خاتم در شهرهای جنوبی مانند شیراز و کرمان نیز مورد توجه بود. منبت در دوره صفویه اهمیت خاصی پیدا کرد، زیرا هنرمندان از این هنر در در، پنجره، قاب آینه، جعبه قرآن، قلمدان و قلمدان، فانوس و مقبره استفاده می کردند.
نمونه های عالی را می توان در مساجد، کاخ ها و ساختمان های تاریخی یافت. خاتم کاری در بناهای مهمی مانند درب مدرسه چهارباغ و خانه شیخ صفی الدین اردبیل، حجره های منبت کاری کاخ سعدآباد و کاخ مرمر در تهران و .... میز منبت کاری که یکی از آن هاست
از شاهکارهای قطعی این هنر، جایزه اول و مدال طلا را در نمایشگاه هنری بروکسل دریافت کرد. این میز اکنون در موزه ملی واشنگتن نگهداری می شود.
محمد باقر حکیم الهی و استادش صانعی خاتم از اساتید معروف این هنر بودند.
هنر آینه کاری بی شک یکی از ظریف ترین تزئینات معماری در تمدن اسلامی- ایرانی است. اساساً آینه کاری هنر ساختن طرح های منظم، متقارن و هندسی با استفاده از قطعات بزرگ و کوچک آینه برای تزئین سطوح داخلی ساختمان است. اولین ظهور هنر آینه کاری در معماری ایرانی در تزئین ایوان خانه شاه طهماسب صفوی (921-984 هجیره/ 1524-1576م) در قزوین بود.
قبل از شروع تزیین با آینه، یک طراح ابتدا روی کاغذ طراحی می کند و سپس با استفاده از سوزن های مخصوص این طرح ها را روی دیوارها، سقف ها و ستون ها منتقل می کند. پس از آن، تکههای آینه یکی یکی روی سطح دیوارها، سقفها و غیره چسبانده میشوند که این کار به مهارت و حوصله قابل توجهی نیاز دارد. در حالت ایده آل، قطعات آینه باید حدود یک میلی متر ضخامت داشته باشند.
هنر آینه کاری به طور گسترده برای تزئین کاخ ها و عمارت های سلطنتی استفاده می شد. زیباترین و معروفترین این کاخها «آیینهخانه» در اصفهان بود، زیرا از تعداد بسیار زیادی آینه برای تزیین فضای داخلی این کاخ استفاده میشد. تمام ستون ها، دیوارها و سقف ایوان و تالار اصلی پذیرایی با تکه های کوچک آینه پوشیده شده بود.
این هنر که به نظر می رسد ابداع معماران ایرانی باشد و در دوران پس از صفویه به حرکت خود ادامه داد و در زمان قاجار در ساخت سالن هایی مانند تالار آیینه کاخ گلستان و به ویژه در ساخت آثار مذهبی و مقدس به اوج خود رسید. در این دوره بناهای شگفت انگیز و استثنایی مانند دارالسیاده در حرم امام رضا (سال 1275 هجری قمری) در مشهد و دارالسرور در حرم حضرت معصومه قم با استفاده از هنر آینه کاری ساخته شد.
کاشی کاری یکی از مهمترین صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران است. نمونههایی از آجرهای لعابدار هخامنشی بهکار رفته در تخت جمشید و شوش و همچنین نقشهای زیبای کاشیکاری در دورههای هخامنشی، اشکانی و ساسانی و اوج زیبایی این هنر در کاشیهای فیروزهای اصفهان که در تزیین کتیبههای تاریخی بهکار رفته است مشهود است. از منارههای دوران سلجوقیان، همگی توضیح میدهند که تاریخ کاشیکاری در ایران به 2 تا 3 قرن قبل از میلاد میرسد.
این هنر در ابتدا با آجرهای لعابدار اجرا میشد و بیشتر برای استحکام سازهها و ایجاد نما استفاده میشد، اما به تدریج کاشیکاری برای تزیین ساختمانها و نماها به کار گرفته شد. در ایران استفاده از کاشی کاری برای استحکام بنا و همچنین کاشی کاری از دوره سلجوقیان آغاز شد و طی قرون طولانی به ویژه در دوره تیموری و صفویه این هنر ایرانی به اوج خود رسید. اگرچه کاشی کاری در ایران قبل از اسلام بسیار مورد توجه بود، اما پس از ظهور این دین، این هنر کاربرد دیگری پیدا کرد و برای تزئین مساجد، مدارس و مقبره ها مورد استفاده قرار گرفت.
به تدریج کاشیهایی با نقشهای گل و بهویژه کاشیهای گلی و هفترنگ که معمولاً برای مساجد استفاده میشد، در خانهها نیز اجرا میشد. استادان کاشی کاری ایرانی از اجرای طرح های گل و اشکال هندسی پیشی گرفتند و استفاده از نقش حیوانات و پرندگان را در تزیین کاخ ها و خانه ها رایج کردند.
از معروف ترین سبک های کاشی کاری ایرانی می توان به معرق، معقلی، مشبک، هفت رنگ و مقرنس اشاره کرد. همچنین از بناهای معروف کاشی کاری ایران می توان به مسجد شیخ لطف الله و کاخ چهلستون اصفهان، تکیه موعون الملک کرمانشاه، مسجد نصیرالملک و مقبره حافظ در شیراز، کاخ گلستان در تهران، حرم مطهر امام رضا (ع) اشاره کرد.
رسم الخط فارسی یک سبک هنری در نقاشی مدرن ایرانی و خوشنویسی معاصر است. این سبک هنری به تدریج توسط برخی خوشنویسان و نقاشان ایرانی در دهه 50 شکل گرفت. خوشنویسی فارسی با پیشینه ای بیش از نیم قرن، در سال های معاصر به شکل هنری مستقل تبدیل شده است.
گروهی از هنرمندان و دانش پژوهان، خط را ترکیبی از خوشنویسی با نقاشی و گرافیک معرفی می کنند و برخی دیگر این هنر را نوعی خوشنویسی می دانند که در اجرای آن از تکنیک های نقاشی، طراحی و طراحی استفاده شده است. برای ارائه تعریف جامعتر از این سبک هنر مدرن ایرانی، میتوان گفت که خوشنویسی به تمام آثار هنری اطلاق میشود که عناصر آن از حروف و کلمات خوشنویسی شده تشکیل شدهاند که با استفاده از تکنیکهای مختلف نقاشی به صورت صاف بر روی یک صفحه اجرا میشوند.
در ترکیب آثار هنری خوشنویسی از حروف و کلمات به عنوان عناصر بصری و زیبایی شناختی استفاده می شود. در واقع فرم ترکیب بندی، خطوط کشیده شده و رنگ های به کار رفته به گونه ای است که مانند یک نقاشی به نظر می رسد، تا جایی که گاهی تشخیص حروف یا کلمات دشوار است.
نکته مهم در مورد خط فارسی این است که در بیشتر موارد هنرمندان به معنا و محتوای متون و جملات توجهی ندارند. در ترکیب این گونه آثار هنری، کلمات و حروف خوشنویسی شده تنها به عنوان عناصر بصری عمل می کنند. در واقع سازندگان خط فارسی به دنبال یافتن زبان و وسیله بیانی جهانی برای هنرهای خوشنویسی، نقاشی و آثار هنری خلق شده توسط آنها هستند.
در خلق آثار هنری به این روش از عناصری مانند اشکال هندسی، پیچ و قوسهای ظریف، حروف در هم تنیده و نامنظم و همچنین رنگهای متراکم و پررنگ استفاده میشود و به جای استفاده از ابزارهای سنتی خوشنویسی مانند قلم، مرکب و کاغذ، هنرمندان. از وسایل نقاشی مانند بوم، رنگ روغن، گواش، اکریلیک، آبرنگ و ... استفاده کنید.
از هنرمندان پیشکسوت خوشنویس فارسی فرامرز پیلارام، رضا مافی، حسین زنده رودی، نصرالله افجه ای و محمد احسایی می توان نام برد. هر یک از این هنرمندان نقش بسیار مؤثری در ظهور و توسعه این هنر بدیع در ایران داشته اند.